CHÈ- một trong những ngành hàng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế khu vực trung du và miền núi phía Bắc, và một số khu vực như Tây Nguyên, đồng bằng Bắc Bộ và bắc Trung Bộ.
Mặt hàng này của Việt Nam là mặt hàng người Trung Quốc đặc biệt ưa chuộng. Người Trung Quốc có nền văn hóa trà đạo từ lâu năm, bởi vậy nhu cầu về mặt hàng chè của quốc gia này là rất lớn. Mặc dù diện tích trồng cây chè tại Trung Quốc là rất lớn, tuy nhiên do các yếu tố như thời tiết, đất đai,…năng suất thu hoạch lại không cao trong khi nhu cầu từ người dân là rất lớn. Bởi vậy quốc gia này vẫn phải tăng cường nhập khẩu chè từ các thị trường khác, bao gồm cả Việt Nam.
Hiện sản phẩm chè của Việt Nam đã xuất khẩu tới 74 quốc gia và vùng lãnh thổ, chủ yếu là các thị trường như Pakistan, Trung Quốc, Nga, Indonesia…
Diện tích chè đang cho thu hoạch là 130.000 ha, năng suất bình quân đạt 8 tấn búp tươi/1ha. Trong khi tổng sản lượng chè của Việt Nam chỉ đạt 185.000 – 200.000 tấn chè khô/năm, nhưng tổng công suất các nhà máy chế biến từ búp chè tươi lại lớn hơn gấp hai, ba lần.
(Nguồn: Cafef.vn)
Vì vậy, nâng cao hiệu quả năng suất và chất lượng chè đã trở thành vấn đề then chốt để đáp ứng nhu cầu sử dụng chè ngày càng tăng. Vậy làm sao để tăng năng suất và chất lượng chè?
Chúng ta cùng tìm hiều.
Sản lượng chè (Camellia sinensis L.) toàn cầu đã giảm mặc dù lượng tiêu thụ chè toàn cầu và diện tích canh tác tiếp tục tăng. Bón phân kali (K) là một cách phổ biến để nâng cao năng suất và chất lượng chè, do tình trạng thiếu hụt K trong đất phổ biến ở các đồn điền chè. Tuy nhiên, ảnh hưởng cụ thể của việc bón phân K đến năng suất, chất lượng chè và những ảnh hưởng khác nhau của nó giữa lượng bón phân K khác nhau, lượng K có sẵn trong đất và loại chè vẫn chưa được biết rõ. Trong nghiên cứu này, 518 so sánh theo cặp giữa năng suất chè sau khi không bón và bón phân K được thu thập thông qua tổng quan tài liệu và sau đó được phân tích. Kết quả cho thấy bón K có tác động tích cực đáng kể đến năng suất và chất lượng tổng thể của chè, nâng cao năng suất chè, hàm lượng axit amin, polyphenol chè, dịch chiết nước và catechin lần lượt là 7,83 %, 7,84 %, 26,79 %, 1,57 % và 6,47 % tương ứng. Hơn nữa, tỷ lệ bón K là 90–120 kg ha−1 đã tối đa hóa năng suất và chất lượng chè. Tuy nhiên, bón K cho thấy những tác động khác nhau đến năng suất và chất lượng chè ở các loại đất có hàm lượng K sẵn có khác nhau. Về chủng loại chè, năng suất và chất lượng chè đen và chè xanh được nâng cao khi bón K. Kết quả của mô hình tác động hỗn hợp cho thấy các yếu tố chính ảnh hưởng đến chất lượng chè là lượng phân K bón và hàm lượng K có sẵn trong đất, trong khi đó sự biến động về năng suất chè chủ yếu do giống chè. Do đó, để phát triển các đồn điền chè chất lượng cao và giải quyết mâu thuẫn giữa năng suất chè thấp và tiêu thụ chè cao, cần nỗ lực nâng cao hàm lượng K có sẵn trong đất bằng cách tối ưu hóa lượng K bón trên các đồn điền chè.
Kali (K) là CHÌA KHÓA cho sự phát triển của cây chè và là nguồn tài nguyên không thể tái tạo, không thể tổng hợp từ các hóa chất khác (He và cộng sự, 2015, Singh và Pathak, 2018, Bagyalakshmi và cộng sự, 2017). Bón phân K có thể làm tăng hàm lượng K và hàm lượng chất diệp lục trong búp chè tươi, do đó thúc đẩy quá trình quang hợp và tích lũy chất dinh dưỡng (Lin et al., 2012). Hơn nữa, bón phân K sẽ nâng cao hàm lượng pyruvate trong búp chè tươi, chất này sẽ tiếp tục được chuyển hóa thành axit amin (Wei et al., 2022). Ở cấp độ di truyền, nếu K bị thiếu, các gen biểu hiện khác biệt liên quan đến con đường sinh tổng hợp caffein và catechin bị điều chỉnh giảm, do đó hạn chế quá trình tổng hợp caffein và catechin (Su et al., 2020). Nếu cây chè không được bổ sung K một cách thích hợp, năng suất chè sẽ bị ảnh hưởng thông qua các tác động tiêu cực đến các đặc tính sinh hóa của cây chè, do đó đe dọa đến tình trạng dinh dưỡng của cây chè (Ruan et al., 1999, Venkatesan và Ganapathy, 2004). K trong đất được báo cáo là thiếu K trong các đồn điền chè và dẫn đến năng suất và chất lượng chè thấp (Li et al., 2021a, 2021b; Huang et al., 2022, Ruan et al., 2013). Bón phân K là biện pháp phổ biến nhất để cải thiện hàm lượng K có sẵn trong đất ở các đồn điền chè (Zhao et al., 2014, He et al., 2015). Một số nghiên cứu cho thấy việc bón K có tác động tích cực đến năng suất và chất lượng chè (Ruan et al., 2013; Li et al., 2021, Li et al., 2021), trong khi những nghiên cứu khác kết luận rằng không có tác động đáng kể ( Tang và cộng sự, 2022, Pang và cộng sự, 2019), với một số báo cáo về mối quan hệ tiêu cực giữa việc bón K với năng suất và chất lượng chè (Lü và cộng sự, 2019, Lei và Yuan, 2008).
Vì vậy, việc khảo sát ảnh hưởng cụ thể của việc bón phân K đến năng suất và chất lượng chè có ý nghĩa sống còn để thiết kế chế độ bón phân hợp lý, đảm bảo cho năng suất và chất lượng chè cao.
