Những đợt mưa dầm, áp thấp liên tiếp hay mùa mây mù nhà kính làm ánh sáng suy giảm kéo dài. Ở điều kiện đó, lá cây rất dễ “teo nhà máy đường”: tốc độ tổng hợp diệp lục giảm, protein quang hợp hao mòn, men khử nitrat chậm lại, lá úa vàng và sức cây tụt nhanh. Vấn đề cốt lõi là bảo toàn diệp lục và nhịp quang hợp cho đến khi nắng trở lại. Bài viết này đi thẳng vào cơ chế sinh lý dưới điều kiện ít nắng, vì sao amino acid có thể giúp, khi nào nên dùng Seiko Energy- Haifastim, liều–cách dùng chuẩn, và cách phối hợp dinh dưỡng để hiệu quả thật sự.
Ít nắng làm gì với diệp lục và quang hợp?
Khi bức xạ suy giảm, cây vừa giảm tổng hợp diệp lục (đặc biệt ở bước tạo 5-aminolevulinic acid – ALA, tiền chất diệp lục) vừa tăng thoái hoá diệp lục nếu stress kéo dài. Đây là lý do lá nhạt màu dù vẫn được bón phân đầy đủ. Các tổng quan gần đây cho thấy rối loạn ánh sáng kéo theo biến động mạnh ở các gen/enzym sinh tổng hợp và thoái hoá diệp lục, làm yếu chuỗi vận chuyển điện tử và giảm tốc độ đồng hoá CO₂. Ở tối hoặc thiếu sáng, tốc độ tạo ALA giảm nhanh, kéo theo thiếu nguyên liệu cho vòng tổng hợp diệp lục (nguồn: Science Direct).
Vì sao amino acid giúp lá “giữ nhịp” khi trời âm u?
Không phải vì “amino = phân đạm” đơn thuần. Bức tranh cơ chế ngày nay rõ hơn:
-
Vật liệu–tín hiệu cho sửa chữa bộ máy quang hợp. Protein hydrolysate (hỗn hợp peptide + L-amino acid tự do) kích hoạt sinh lý tăng trưởng, tăng hiệu suất sử dụng dinh dưỡng, cải thiện tốc độ quang hợp và diện tích lá; nhiều thử nghiệm trên rau ăn lá cho thấy tốc độ quang hợp (A) và các chỉ số đồng hoá N tăng khi dùng chế phẩm amino, ngay cả khi giảm 30–60% lượng N hoá học.
-
Chống oxy hoá–ổn định màng, bảo toàn diệp lục. Phun amino làm tăng hoạt tính SOD, POD, APX; tổng chlorophyll và carotenoid thường tăng, giúp lá chịu đựng điều kiện bất lợi tốt hơn.
-
Tương tác với “điểm nghẽn” thấp sáng. Dù không phải mọi chế phẩm đều chứa 5-ALA, bằng chứng trên các loài nhạy sáng cho thấy 5-ALA ngoại sinh có thể tăng sắc tố quang hợp, cải thiện cấu trúc lục lạp và hiệu quả quang hoá, từ đó nâng sức chịu thiếu sáng. Điều này khẳng định tuyến sinh học diệp lục phản ứng tích cực với một số acid amin/tiền chất nhất định khi ánh sáng suy giảm. (Lưu ý: không đồng nghĩa mọi sản phẩm amino đều có 5-ALA).
-
Liên kết với đồng hoá N. Thiếu sáng làm yếu con đường khử nitrat–đồng hoá N; amino/free peptides có thể rút ngắn “đường vòng” đồng hoá, tạm thời đỡ gánh cho lá và duy trì sự toàn vẹn của bộ máy quang hợp khi trời âm u. Các thử nghiệm kiểm soát cho thấy biostimulant amino tăng hiệu suất sử dụng N cùng với cải thiện sinh trưởng–quang hợp.
(Nguồn: Science Direct, PMC)
–
SEIKO Energy-HaifaStim: khi nào nên dùng?
-
Dự báo 5–7 ngày âm u liên tiếp (mùa mưa Nam Bộ, áp thấp, nồm ẩm miền Bắc): phun trước đợt ít nắng 24–48 giờ để “lót đường” chống suy giảm diệp lục.
-
Nhà kính–lưới che vào các giai đoạn lá non đang bung mạnh (lá non “đói ánh sáng” nhạy cảm hơn).
-
Sau mưa dầm, đất úng tạm thời: rễ chuyển hoá chậm, lá dễ vàng; amino giúp giữ máy quang hợp và màng lục lạp ổn định.
-
Tán quá rậm–độ rọi thấp (cây ăn trái chưa tỉa tán kịp).
-
Kịch bản stress chồng stress: thiếu nắng đi kèm lạnh/mặn/thiếu dinh dưỡng; amino thường cho lợi ích cộng hưởng nhờ vai trò osmoprotection và chống oxy hoá.
Liều–cách dùng chuẩn, an toàn
Phun lá 2–3 L/ha trong 600–1000 L nước/ha, 3–4 lần trong vụ; giảm liều cho cây trồng nhà kính. Nên phun sáng sớm hoặc chiều mát để tăng hấp thu qua cutin.
Tương hợp: có thể phối với đa số phân lá/thuốc BVTV, không pha chung với lưu huỳnh, nếu dùng đồng (copper) thì giảm liều và phun thử nghiệm nhỏ trước khi phun đại trà.
Phối hợp dinh dưỡng để hiệu quả “giữ xanh” thấy rõ
-
Magie – trung tâm của diệp lục: nếu SPAD thấp, gân lá xanh–phiến vàng, cân nhắc SK BETTER-MG (MgSO₄) liều phun lá hợp lý hoặc tưới; Mg giúp ổn định chlorophyll và hoạt hóa ribulose-1,5-bisphosphate carboxylase.(Đây là cách mà team Seiko đã ứng dụng thành công trên cây sầu riêng tại vùng Krông Pắc, Krông Buk vào mùa mưa dầm)
-
Sắt – đồng yếu tố men tổng hợp diệp lục: thiếu Fe làm lá non vàng chanh; Haifa Micro Fe EDDHA 6% dùng bón gốc/qua hệ thống tưới để chỉnh lâu dài trên đất pH cao (EDDHA là chelate bền trong đất kiềm).
-
Tránh dư đạm ure khi ít nắng: lá mỏng, xanh non nhưng dễ nhiễm bệnh; ưu tiên K, Mg cân bằng để giữ chất lượng lá và áp suất thẩm thấu.
Quy trình gợi ý:
-
Ngay trước đợt ít nắng: SEIKO Energy 2–3 L/ha (600–800 L nước/ha).
-
Sau 5–7 ngày nếu trời vẫn âm u: lặp lại 1 lần, kết hợp MgSO₄ (trường hợp SPAD < ngưỡng giống/cây).
-
Đến khi nắng trở lại: chuyển sang dinh dưỡng cân đối (ví dụ Polyfeed 16-8-34 + TE hoặc SOP cho cây ăn trái giai đoạn nuôi quả) để tận dụng quang hợp đã được “giữ nhịp”.
Câu hỏi hay gặp
-
Energy có phải “thêm đạm” không? Không. Đây là biostimulant chứa L-amino acid tự do và peptide ngắn thiên về điều hoà sinh lý (quang hợp, chống oxy hoá, sử dụng N hiệu quả), khác bản chất với bón ure hay CAN.
-
Nếu ít nắng kéo dài nhiều tuần? Duy trì chu kỳ 10–14 ngày một lần, luôn giảm mật độ N dễ hoà tan, tỉa tán cho thông thoáng, và ưu tiên Mg, vi lượng; mục tiêu là giữ lá làm việc, không làm lá “xanh non” giả tạo.
_
Ít nắng không phải “án tử” cho vườn nếu chúng ta hiểu đúng sinh lý lá. Seiko eNergy- HaifaStim không thay thế ánh sáng, nhưng đặt cho lá một “giá đỡ sinh lý”: giảm thất thoát diệp lục, nâng sức chống oxy hoá, cải thiện hiệu suất sử dụng N – giúp nhà máy quang hợp không tắt lịm trong những ngày âm u, để khi nắng lên, cây bật lại nhanh và an toàn. Những gì khoa học đã chứng minh về amino acid và protein hydrolysate – từ tăng chlorophyll, cải thiện chỉ số quang hợp đến nâng hiệu quả dinh dưỡng – chính là cơ sở để chúng ta dùng Energy đúng lúc, đúng liều, đúng mục tiêu.
Seiko chúc bạn nắm rõ nguyên lý và ứng dụng tốt trong vườn của mình đạt năng suất và chất lượng.
