Cẩm nang Ca cao: sinh lý- dinh dưỡng, quản lý bệnh hại, IPM

21/10/2025 SEIKO JSC

Cây ca cao là cây kinh tế cao do giá trị kinh tế lớn từ việc xuất khẩu hạt ca cao làm nguyên liệu sản xuất sô-cô-la, bơ ca cao, bột ca cao và có thể trồng xen canh để thêm thu nhập. Mặc dù năng suất chưa cao, hạt ca cao Việt Nam vẫn có hương vị tốt được thế giới công nhận. Cùng Seiko, chúng ta tìm hiểu đầy đủ về nhịp sinh học, các giai đoạn phát triển và quy trình dinh dưỡng chăm sóc ca cao theo “sinh lý cây” để tất cả nông dân chúng ta hiểu và chăm sóc cây đạt năng suất -chất lượng cao nhất.

Nội dung gồm:

Nhịp ngày–đêm, chu kỳ phát triển, cửa sổ vàng để tưới/phun.
Phát triển hình thái, đậu trái–rụng.
Chương trình dinh dưỡng theo giai đoạn (ươm, kiến thiết, ra hoa–đậu, nuôi trái, phục hồi) gắn với MKP/MAP/SOP, Ca(NO₃)₂, MgSO₄, Poly-Feed, HaifaStim Force/Energy/Vim/ Humic Mỹ.
Quản lý rụng sinh lý
Quản lý sâu-bệnh hại trên cây ca cao
Hỏi-đáp

–

I. Nhịp sinh học của ca cao – ứng dụng vào canh tác

1.1 Nhịp ngày–đêm:

Ca cao là cây C3, ưa bóng, nguồn gốc tán dưới rừng ẩm nhiệt đới. Khí khổng mở mạnh buổi sáng (5:30–9:30), giảm dần trưa (tránh mất nước), tăng nhẹ lại chiều mát. Ứng dụng: tưới, phun lá lúc sớm/chiều.
Quang hợp – dự trữ – vận chuyển: ban ngày tổng hợp đường (sucrose/starch), ban đêm tái phân bố về “đích”: đọt non, hoa/quả non. Ứng dụng: K, B, Ca và amino nên bón/phòng trước/đúng cửa sổ vận chuyển.
Hoa ca cao nở sớm; thụ phấn chủ yếu bởi ruồi (Forcipomyia spp.), một số nghiên cứu phát hiện kiến dường như có vai trò quan trọng là tác nhân thụ phấn, hoạt động tốt trong ẩm độ cao, bóng râm, gió nhẹ. Ứng dụng: duy trì tán mát, đệm sinh thái ẩm.

–

1.2 Nhịp theo chu kỳ (đợt lộc/hoa):

Cây ra lộc – ra hoa theo đợt 3–6 tuần, phụ thuộc mưa – dinh dưỡng – tỉa cành – ánh sáng.
Ra hoa quanh năm (hoa mọc trên thân/cành già); đỉnh hoa thường sau mưa đều 2–4 tuần.
Đậu trái → rụng quả non sinh lý mạnh khi thiếu carbon /K/Ca/B hoặc tán quá rậm, sâu bệnh.

–

1.3 Nhịp mùa:

Nắng – mưa chi phối mạnh đột lộc, ra hoa, đậu trái. Kéo dài khô hạn → giảm hoa/quả, tăng rụng.
Nhu cầu nước 1.200–2.500 mm/năm, tránh úng rễ. pH đất thích hợp 5,5–6,5.

–

Ứng dụng quản lý theo nhịp:

Tưới & phun: 5:30–9:00 hoặc 15:30–17:30.
Kích hoa nhẹ bằng P–K (MKP) trước đỉnh hoa 10–14 ngày.
Chống rụng sinh lý: tăng K + Ca + B + amino đúng lúc trái 2–8 tuần sau đậu

–

II. Hình thái – phát triển cây ca cao

Giai đoạn 0: Vườn ươm (0–3 tháng)

Rễ cọc + rễ ngang sớm, ưa giá thể thoát nước, giàu mùn. Tránh khô – úng.

Giai đoạn 1: Kiến thiết cơ bản

Mục tiêu: đưa điểm chạc quạt ở 1,0–1,4 m; tạo 3–5 cành quạt đều, tán thấp – thoáng.
Công việc: cọc chống, bóng che 30–50%, phủ gốc, tỉa chồi vượt định kỳ.

Giai đoạn 2: Thành thục sinh sản – ra hoa, đậu trái

Hoa mọc trên mô sẹo ở thân/cành già. Đỉnh hoa sau mưa đều.
Thụ phấn tự nhiên thấp (1–5%). Cần sinh cảnh cho ruồi véc, kiến: thảm mục ẩm, cây che bóng, bờ bụi.

Giai đoạn 3: Nuôi trái – chín (5–6 tháng sau đậu)

Trái lớn nhanh 8–12 tuần đầu (nhu cầu K, Ca, B, Mg cao), sau đó tích lũy chất béo (cần N vừa, S, Mg) và màu vỏ chín.

Giai đoạn 4: Nghỉ – tái phân bổ

Sau thu hoạch: cắt vệ sinh, phục hồi rễ – gỗ – lá, đổ đầy kho dự trữ (C, khoáng).

–

III. Rễ – đất – nước: nền tảng bền vững

Rễ ca cao tập trung 0–40 cm, rất nhạy úng; cần mương – mô thoát nước tốt.
Che phủ hữu cơ (lá rụng, phân hữu cơ đã xử lý- có giấy chứng nhận thú y càng tốt) → tăng mùn, giữ ẩm, nuôi thiên địch ruồi véc.
pH mục tiêu 5,5–6,5; mặn/Na cao → cháy lá, thối rễ.

—

IV. Dinh dưỡng theo nguyên lý sinh lý cây ca cao

Vai trò chính:

N: lá – đọt; quá cao → tán rậm, sâu bệnh, rụng quả.
P: rễ – mầm hoa – năng lượng.
K: vận chuyển đường → trái; giảm rụng sinh lý; chất lượng hạt.
Ca: vách tế bào – dẫn truyền; giảm nứt/rụng; chống thối.
Mg: diệp lục – dòng C; phối hợp K.
S: axit amin – chất béo.
Vi lượng: B (đậu trái, phấn), Zn (diệp lục, men), Cu/Mn/Fe (men chống oxy hóa), Cl (cân bằng ion – thận trọng liều).

Chú ý:

Quan sát: lá non vàng gân xanh (Fe/Zn/Mn), mép lá cháy (K/Cl), lá già vàng giữa phiến (Mg), rụng quả non (K/Ca/B/C thiếu, sâu bệnh).
Nhìn đất – lá để tinh chỉnh liều.

–

V. Quy trình dinh dưỡng thực hành với bộ sản phẩm Seiko

Liều dưới đây là khuyến nghị khởi điểm cho đất thịt nhẹ–trung bình, mưa 1.500–2.000 mm, mật độ ~1.100 cây/ha (3×3 m). Điều chỉnh theo đất, năng suất mục tiêu và phân tích lá.

5.1. GIAI ĐOẠN KIẾN THIẾT (0–24 tháng)

Mục tiêu: nhanh tán thấp – khỏe rễ – chống sốc.

Hữu cơ nền: 5–8 kg/hố phân hữu cơ Seiko Organic đã xử lý thú y (được EU cấp giấy chứng nhận) + 0,5 kg vỏ trấu/compost, trộn đất mặt (để đất mặt không bị đóng váng, nén, dẽ,CO2, O2 dễ lưu thông trong vùng rễ.
Bón gốc theo quý (mỗi cây/lần):
- Quý 1–2: NPK 16-8-34 (Poly-Feed) 150–200 g + MgSO₄ (BitterMag) 30–50 g.
- Quý 3–4: NPK 19-19-19 (NPK HANER WIN ) 150 g + Ca(NO₃)₂ Agri 100 g.
Tưới (2–3 tuần/lần):
- MAP (12-61) 1,0–1,5 kg/ha + MgSO₄ 2–3 kg/ha.
Phun lá (10–14 ngày/lần, sáng sớm):
- HaifaStim Energy 1,0 L/ha (bảo vệ diệp lục khi nắng gắt/ít nắng).
- HaifaStim Force 0,8–1,0 L/ha khi chuyển đợt lộc hoặc sau mưa lớn.
- MKP (0-52-34) 2 g/L (kích rễ – mầm hoa sớm, tăng dày lá).

–

5.2. GIAI ĐOẠN RA HOA – ĐẬU (cây cho trái)

Cửa sổ 1: Trước đỉnh hoa 10–14 ngày

Bón gốc/qua béc (mỗi ha): MKP 5–6 kg + Boron 0,6–0,8 kg + MgSO₄ 4–5 kg.
Phun lá: MKP 2 g/L + Boron chelate 0,3 g/L + Force 0,8 L/ha.

–

Cửa sổ 2: Sau đậu 2–8 tuần (chống rụng)

Qua nước (mỗi ha – 7–10 ngày/lần x 3–4 lần):
- K₂SO₄ (SOP) 6–8 kg + Ca(NO₃)₂ Agri 3–5 kg + MgSO₄ 3–4 kg + B 0,5 kg.
Phun lá (mỗi 14 ngày/ đợt): Force 0,8–1,0 L/ha + Ca chelate 1–1,5 g/L.

–

5.3. NUÔI TRÁI – CHẤT LƯỢNG HẠT

Giai đoạn lớn nhanh (tuần 2–12): tăng K và Ca/Mg.
- Qua nước (7–10 ngày/lần): SOP 8–10 kg/ha + Ca(NO₃)₂ 4–5 kg/ha + MgSO₄ 4–5 kg/ha.
Giai đoạn tích lũy béo – hoàn thiện (tuần 12–20+):
- Qua nước (10–14 ngày/lần): SOP 6–8 kg/ha + N thấp (Ca(NO₃)₂ 2–3 kg/ha) + S (từ SOP) + Energy 0,8–1,0 L/ha qua lá nếu nắng yếu.
Vi lượng định kỳ (mỗi 4–6 tuần): B 0,5–0,8 kg/ha; Zn/Mn/Cu chelate theo hướng dẫn nhà SX.

–

5.4. SAU THU HOẠCH – PHỤC HỒI

Hữu cơ: 5–10 kg/cây (đã xử lý thú y) + phủ gốc 10–15 cm.
Khoáng: NPK HANER WIN 19-19-19: 250–350 g/cây + MgSO₄: 50–80 g/cây.
Sinh học: Seiko Vim/ Seiko Humic (humic/fulvic) 1,5–2,0 L/ha tưới gốc x 2–3 lần/6 tuần để mở đất – tái sinh rễ tơ.

Gợi ý tổng mức/ha/năm (cây kinh doanh): N (90–120 kg), P₂O₅ (40–60 kg), K₂O (140–220 kg), MgO (30–50 kg), CaO (từ Ca(NO₃)₂ tương đương 80–120 kg CaO), vi lượng cân bằng. Điều chỉnh theo năng suất mục tiêu và phân tích lá.

–

VI. Nước – bóng che – tỉa cành

Che bóng: 30–50% (kiến thiết), 20–30% (kinh doanh). Cây che bóng: chuối, keo dậu, cây bản địa.
Tưới: giữ ẩm đều 60–80% sức giữ ẩm đồng ruộng; ưu tiên tưới nhỏ giọt/béc gốc; tránh ướt thân khi đang có bệnh mốc/trầm trọng.
Tỉa cành:
- Duy trì 3–5 cành quạt; tán thấp – thoáng để ruồi véc hoạt động, giảm Phytophthora.
- Cắt bỏ trái sâu/bệnh sớm; vệ sinh xác bã.

Lập nhật ký vườn theo đợt lộc/hoa/trái; ghi lượng nước – phân – sâu bệnh; ảnh lá/EC/pH.
Phân tích đất/lá 1–2 lần/năm; hiệu chỉnh tỉ lệ K:Ca:Mg (ưu tiên K cao giai đoạn trái lớn, Ca ổn định quanh năm, Mg đủ cho lá dày – xanh sẫm).

–

VII. Quản lý rụng sinh lý – từ góc nhìn dinh dưỡng

Nguyên nhân cốt lõi: cạnh tranh nguồn C – khoáng giữa trái non và tán/lộc; thiếu K/Ca/B/Mg, nước dao động; sâu bệnh.
Giải pháp thời điểm vàng (2–8 tuần sau đậu): SOP + Ca(NO₃)₂ + MgSO₄ + B; bổ sung amino tự do (Force) để đệm stress – cải thiện vận chuyển.
Sinh thái: tán mát, ẩm độ nền ổn định, che phủ gốc, không để cỏ cạnh tranh đầu mùa khô.

Tại sao sử dụng Force trong giai đoạn ra hoa đậu quả để chống rụng?

Ở giai đoạn ra hoa–đậu, cây dễ thua cuộc vì stress nhiệt – dao động ẩm – thiếu nguồn tức thời. HaifaStim Force cung cấp amino sẵn dùng + chất đệm thẩm thấu + hormone tự nhiên liều thấp để giữ hoa khoẻ, tăng đậu, giảm rụng sớm và ổn định dòng dinh dưỡng vào trái non cụ thể:

a. Giảm stress tức thời ở hoa và trái non

L-Amino tự do (≈10.1%) đi thẳng vào chuyển hoá (không cần cây tốn năng lượng khử nitrate → tổng hợp amino), giúp duy trì hô hấp – năng lượng cho hạt phấn, vòi phấn, bầu noãn và cuống trái trong giờ nắng nóng/ẩm độ dao động.
Betaine (≈0.17%) & Mannitol (≈0.22%) là chất đệm thẩm thấu và quét ROS, giữ màng tế bào – diệp lục ổn định → hoa ít héo, cuống trái ít sốc → giảm rụng sớm.

b. Tăng “đích kéo mạnh” để hạt phấn – trái non thắng trong cuộc “tranh nguồn”

Cytokinin tự nhiên (≈112 ppm) kích phân chia tế bào sớm ở trái non (tuần 1–3 sau đậu), duy trì tín hiệu đích kéo đường và khoáng về trái.
Auxin tự nhiên (≈24 ppm) ở mức thấp–an toàn giúp củng cố vùng rời (abscission zone) ở cuống trái, phối hợp cytokinin giảm tín hiệu rụng khi nguồn C/K/Ca dao động.

c. Hỗ trợ thụ phấn – thụ tinh

Một số L-amino (proline, arginine, glutamate…) liên quan đến sức sống phấn – kéo dài ống phấn; Force phối hợp rất tốt với Boron (B) để ổn định thành tế bào ống phấn → tăng tỷ lệ đậu hữu hiệu.

d. Tối ưu “dòng C và khoáng” đúng cửa sổ vàng

2–8 tuần sau đậu là giai đoạn kéo K, Ca, Mg mạnh để lớn trái. Amino giúp vận chuyển – đồng vận cùng SOP (K₂SO₄), Ca(NO₃)₂, MgSO₄; đồng thời giữ lá xanh (diệp lục ổn định) → nguồn đường ổn cấp cho trái.

–

VIII. Quản lý sâu-bệnh hại trên cây ca cao-Gắn dinh dưỡng với bệnh trọng điểm (theo sinh lý)

Mục tiêu: giảm thuốc, giảm rụng sinh lý, trái sạch – ổn định năng suất.

1. Nguyên tắc IPM cho ca cao

Phòng là chính: tán thấp–thoáng 20–30% bóng che, rãnh thoát nước tốt, phủ hữu cơ không chạm gốc, vệ sinh trái bệnh mỗi tuần.
Ưu tiên dinh dưỡng “đỡ gánh sinh lý”: K–Ca–Mg–B nhịp nhàng → vách tế bào vững, cuống trái khỏe, giảm thối & rụng. N vừa phải để không bùng đọt.
Theo dõi–ngưỡng hành động: đi tuyến 7–10 ngày/lần (mùa mưa 5–7 ngày), ghi nhận % lá bị ăn, số trái bệnh/bụi, mật độ sâu bẫy đèn.
Luân phiên hoạt chất, phun đúng lúc sâu “mẫn cảm nhất”, liều đúng nhãn, tránh tưới/đỗ thuốc “phòng” bừa bãi.
Sinh học–cơ giới trước, hoá học sau: tỉa, , bẫy, bảo tồn thiên địch (đặc biệt kiến vàng).

2. Côn trùng hại chính & xử lý theo IPM

2.1 Mối (tấn công cây non, cổ rễ)

Nhận diện: đường mui đất, vỏ gốc rỗng, khô héo nhanh sau nắng.
Phòng:

Làm mô cao, phủ hữu cơ cách gốc 10–15 cm; dọn gỗ mục, cọc gỗ rữa.
Tưới đều, không để khô–ướt đột ngột (mối bộc phát sau mưa lớn).
Bả mối có kiểm soát quanh chu vi vườn (thay vì đổ sát gốc).

Can thiệp hoá học (khi mật số cao):

Ưu tiên bả mối có mồi cellulose + hoạt chất chậm (theo nhãn tại VN).
Tránh đổ/ rải neonicotinoid “phòng” đại trà ở hố trồng — rủi ro thiên địch & tồn lưu.

Lưu ý: nếu phải xử lý đất hố trồng, làm điểm, không tưới tràn; bảo hộ & theo đúng nhãn.

–

2.2 Bọ cánh cứng ăn lá (Apogonia, Adoretus…)

Nhận diện: cụp mép lá, khuyết lá ban đêm; ban ngày ẩn gốc/cỏ rậm.
Phòng:

Cỏ thấp, tán thoáng, giữ bóng che hợp lý (kiến thiết: 30–50% → 20–30% giai đoạn kinh doanh).
Bẫy đèn cường độ thấp ở bìa vườn (giảm hút côn trùng có lợi trong vườn).
Ngưỡng & xử lý: khi >10% lá non/bụi bị ăn hoặc >5 con/bụi ban đêm:
Sinh học/cơ giới: rung cành thu bắt buổi tối; xịt tia nước mạnh.
Hoá học ( luân phiên): pyrethroid ↔ indoxacarb) ↔chlorantraniliprole.
- Phun chiều mát/đêm đầu khi chúng hoạt động; không lặp lại cùng nhóm trong một lứa.

2.3 Bọ chích hút — Helopeltis spp.

Triệu chứng: vết chích nâu đen trên chồi non, đốm thâm trên trái non, sẹo lõm trên vỏ.
Phòng:

Tránh cây che bóng “lôi kéo” bọ chích hút sát tán; giữ tán thoáng, tỉa chồi nách.
Bảo tồn kiến vàng: đây là thiên địch mạnh của nhóm chích hút; (Không khuyến khích tiêu diệt “kiến vàng” trừ khi chúng gây hại trực tiếp.)

Xử lý: khi >2–3 vết mới/bụi/tuần hoặc quan sát côn trùng sống:

Sinh học: xà phòng nông nghiệp (0,5–1%) + dầu khoáng (theo nhãn) lên chồi non.
Hoá học (luân phiên): acetamiprid/thiacloprid)* ↔ pymetrozine** ↔ indoxacarb ↔ pyrethroid.
- *Dùng neonicotinoid có chọn lọc, không tưới gốc—ưu tiên phun điểm.
- **Pymetrozine hữu hiệu với chích hút, ít hại thiên địch.

Sâu hại , chích hút: tán rậm, N cao. → Hãm N, tăng K/Ca, giữ cân bằng sinh thái (che phủ, cây hoa cho thiên địch)

–

2.4 Sâu đục thân/cành

Dấu hiệu: lỗ đục + mạt cưa, cành héo.
Phòng–cơ giới:

Đi tuyến 7–10 ngày, phát hiện sớm → cắt bỏ dưới vết đục 30 cm; đốt/chôn sâu.
Bôi vôi + đồng tại vết cắt; không để vết thương ẩm bẩn.
Hoá học (khi bộc phát): phun phủ cành non bằng chlorantraniliprole hoặc chlorpyrifos, profenofos sớm theo nhãn; không lạm dụng lặp lại.

–

2.5 Sâu đục trái ca cao

Dấu hiệu: trái chín không đều, hạt dính “kết hòn”; vết đục nhỏ trên vỏ, hạt lép. Vòng đời ~35 ngày.
Phòng là chính:

Thu hoạch–vệ sinh mỗi 7 ngày (mùa rộ 5 ngày): trái bệnh đem chôn sâu/bọc kín ủ nóng.
Bao trái (nếu được) từ trái non 6–8 cm ở vùng áp lực cao.
Tán thoáng, cắt trái chạm đất, không để dây leo che kín.
Bẫy pheromone để giám sát đực (theo nhãn).
Hoá học (luân phiên, khi bẫy & vườn cho thấy áp lực): chlorantraniliprole ↔ emamectin ↔ abamectin* ↔ chlorpyrifos/ profenofos. Phun đồng bộ rìa tán & bề mặt trái vào chiều mát; luân phiên nhóm, tối đa 2 lần/nhóm/đợt.
*Abamectin nhạy tia UV → phun chiều mát, thêm chất bám dính (HMS – không ion).

3. Động vật gây hại (chuột, sóc, khỉ, chim gõ kiến)

Quản lý sinh cảnh: tỉa bìa rừng, thu gom trái rụng nhanh, tránh để nguồn mồi.
Cơ giới: lưới, bọc trái, bẫy cơ học; hun khói hang chuột an toàn.
Sinh học/hoá học: chỉ dùng chế phẩm được phép tại VN; tránh mồi độc không kiểm soát vì rủi ro động vật có ích.

4. Bệnh hại trọng điểm & quản lý bệnh kết hợp dinh dưỡng

4.1 Thối quả/đốm đen – Phytophthora palmivora

Điều kiện: ẩm độ cao, bắn mưa, vườn rậm; bào tử lan rất nhanh.
Vệ sinh & tán:

Thu trái bệnh hằng tuần, không để treo; dọn lá mục đọng quanh thân; thoát nước.
Tán thoáng 20–30% bóng che; không phủ hữu cơ sát cổ rễ.

Dinh dưỡng hỗ trợ:

Ca đều quanh năm (Ca(NO₃)₂ Agri qua nước + (Ca(NO₃)₂ phun lúc trái non), K cao (SOP) và B đúng cửa sổ → vách tế bào dày, cuống trái khoẻ, giảm thâm nhiễm.

Hoá học (luân phiên):

Phosphonate/phosphite K/Na): tưới gốc/phun thân theo nhãn (hoặc tiêm ở cây ≥3 năm, đúng kỹ thuật & đăng ký).
Đồng hydroxide/oxychloride: phòng bảo vệ bề mặt sau mưa.
Metalaxyl-M hoặc fluopicolide, amisulbrom, cyazofamid
Lịch gợi ý mùa mưa (14 ngày/chu kỳ):

Lặp lại và không phun cùng nhóm >2 lần liên tiếp.

–

4.2 VSD – Chết ngược do tắc mạch (Ceratobasidium/Oncobasidium)

Triệu chứng: lá vàng loang xanh, gân/cuống nâu hóa; mặt cành sần; thường bộc lộ cuối mùa mưa.

Tác nhân – cửa ngõ xâm nhiễm

Nấm gây bệnh: một basidiomycete chuyên tính trên ca cao (thường được ghi nhận là Ceratobasidium/Oncobasidium sp.). Dạng hữu tính tạo basidiospore phát tán cự ly ngắn, đặc biệt rộ lúc nửa đêm–rạng sáng (2–4h), khi ẩm độ lá cao.
Cửa ngõ: lá non – rất non (khoảng 10–20 ngày tuổi). Bào tử nảy mầm trên bề mặt lá ướt, xâm nhập qua biểu bì/cuống lá, rồi đi vào bó mạch.

–

Hành trình bên trong cây

Giai đoạn 1 – Xâm nhiễm kín (tuần 0–2):

Sợi nấm vượt qua khe khí khổng/vi thương tích, bám vào thành tế bào; tiết enzym thủy phân (pectinase, cellulase…) làm lỏng liên kết pit membrane giữa các mạch.

Giai đoạn 2 – Lên cuống lá & vào mạch gỗ (tuần 2–6):

Nấm “đi ngược chiều dòng nước” (xylem) từ lá → cuống lá → cành. Vị trí mạch gỗ bị xâm lấn xuất hiện vệt nâu (vascular streak) — dấu ấn định danh của bệnh.

Giai đoạn 3 – Tắc mạch (tuần 6–12+):

Cây đáp ứng bằng tylose, gum, phenolic để chặn nấm; nấm + phản ứng của cây cùng nhau bịt kín lòng mạch.
Kết quả: giảm dẫn thủy (hydraulic conductivity ↓), tăng cavitation (bọt khí), đỉnh cành khát nước mãn tính dù đất còn ẩm.

Giai đoạn 4 – Biểu hiện ngoài (tháng 2–4):

Lá vàng loang lổ, mép rủ, rụng lá từ trong tán ra ngoài; cuống lá nâu hóa; vỏ cành sần nhám.
Cành bị chết lùi dần về phía thân → vì thế gọi là “chết ngược”.

Phân biệt:

Phytophthora: thối ướt, vết nhũn, lan nhanh ở vỏ/trái; không tạo vệt nâu chạy dài trong xylem.
Thiếu dinh dưỡng: vàng đối xứng theo gân, không có vệt nâu trong cuống/cành.
Đốm/khô cành do nắng gắt: thường một phía, gắn với cháy nắng; mạch gỗ không nâu hóa liên tục.

–

Dịch tễ & yếu tố thuận lợi

Ẩm độ lá cao + lá non liên tục (do N cao, tưới–mưa xen kẽ) = “băng chuyền” lá cảm nhiễm → bệnh tích lũy.
Tán rậm – bóng che quá dày → kéo dài giờ ướt lá ban đêm.
Rãnh thoát nước kém → ẩm nền cao, tăng phát tán/đậu bào tử.

Cây tự vệ như thế nào?

Tín hiệu Ca²⁺ – ROS – phenylpropanoid: cây tăng lignin, suberin, phenolic để gia cố vách.
Tylose/gel bịt mạch là con dao hai lưỡi: chậm nấm nhưng giảm vĩnh viễn lưu thông nước, nên phải cắt bỏ đoạn bệnh thay vì “nuôi” tiếp.

–

Biện pháp chính (không có “thuốc đặc trị”). Quản lý theo cơ chế (IPM + dinh dưỡng) — “4 lớp phòng tuyến”

Lớp A — Sinh thái – vi khí hậu (cắt nguồn bệnh & cửa ngõ)

Tán thấp–thoáng, bóng che 20–30% (tránh >40%); dọn chồi nách định kỳ.
Rút ngắn ướt lá đêm: khoảng cách trồng đúng, thoát nước tốt, hạn chế tưới phun mưa chiều tối.
Vườn ươm cách li và luôn khô thoáng; không “kéo đọt” quá mức trước khi xuất vườn.

Lớp B — Vệ sinh – cắt bỏ nguồn lây

Định kỳ 7–10 ngày đi tuyến; cắt sâu vào gỗ lành ≥30 cm bên dưới vệt nâu; đốt/chôn ngay.
Sát trùng vết cắt: hồ dán đồng + vôi hoặc sản phẩm đồng theo nhãn; tránh để ướt bẩn.

Lớp C — Hoá học phòng vệ bề mặt & nội hấp đúng vai

Không có “thuốc đặc trị” VSD tiêu diệt hoàn toàn sợi nấm trong gỗ đã tắc. Mục tiêu là giảm xâm nhiễm mới & khống chế thứ cấp.

Đồng: phun phòng trên tán sau tỉa/cắt, đặc biệt đầu–giữa mùa mưa.
Nhóm nội hấp phòng nấm lá (tùy đăng ký tại VN): có thể luân phiên với đồng để giảm áp lực bào tử trên lá non (giai đoạn cảm nhiễm). Không kỳ vọng “hồi sinh” cành đã tắc mạch.
KHÔNG tiêm/bơm “đủ thứ” vào thân kỳ vọng chữa khỏi: đoạn mạch đã tắc cần cắt bỏ.

Lớp D — Dinh dưỡng “đỡ gánh mạch”

Giảm N khi bộc phát (giảm 30–50% trong 2–3 chu kỳ 14 ngày) để không bùng lộc non cảm nhiễm.
Giữ K–Ca–Mg–B ổn định (đặc biệt Ca):
- Ca(NO₃)₂ đều quanh năm
- Ca phun vào cửa sổ trái non & lộc chuyển già (vách cứng → nấm khó xuyên, mạch bền).
- SOP (K₂SO₄) + MgSO₄ duy trì diệp lục – dòng C → cây đủ “nguồn” để gia cố vách.
- B đều 4–6 tuần/lần giúp liên kết thành tế bào, giảm nứt rời & stress lộc.
Silicon nếu có điều kiện: củng cố thành tế bào–cutin, giảm xuyên bì của sợi nấm.
Seiko Vim/ Seiko Humic (humic/fulvic): cải thiện rễ–cấu trúc đất, rễ khoẻ → cân bằng nước, giảm dao động ẩm.
HaifaStim Force (amino + chất đệm thẩm thấu): dùng cục bộ khi cần giảm stress để không kích bùng đọt; hỗ trợ lộc chuyển hoá nhanh qua “cửa sổ cảm nhiễm”.

–

4.3 **Thán thư – Colletotrichum (cong lá, vết lõm cuống/quả non)**

Điều kiện: khô nóng – nắng gắt – thiếu bóng che, thiếu nước; trái non dễ nhiễm.
Quản lý:

Bóng che 20–30%, tưới đều; cắt lá/quả bệnh.
Đồng hoặc mancozeb dạng bảo vệ sau khi làm tán; luân phiên azoxystrobin nếu nhãn cho phép; không lạm dụng azoxystrobin để tránh kháng.

–

5. Dinh dưỡng “đỡ gánh sinh lý” trong IPM

Ca: vách tế bào – “mạch dẫn khoẻ” → chống thối, giảm rụng. Phun Ca sớm ở trái non, tưới Seiko Ca(NO₃)₂ Agri đều quanh năm tránh pha chung với sulfate/phosphate.
K (Seiko SOP): kéo đường → trái, “hạ” áp lực nấm (mô khỏe), đồng vận Mg cho diệp lục → duy trì nguồn C cho trái & phòng bệnh.
B: thụ phấn–đậu; thiếu B = dễ rụng + nứt cuống → giữ 0,5–0,8 kg B/ha mỗi 4–6 tuần (hoặc phun 0,2–0,3 g/L chelate).
Amino (HaifaStim Force): giảm sốc nhiệt/ẩm, đỡ chi phí N lúc hoa–đậu, hỗ trợ “kéo đích” trái non → kết hợp SOP + Ca + B trong cửa sổ 2–8 tuần sau đậu.
Humic/fulvic (Seiko Vim/ Seiko Humic Mỹ): mở đất–tái sinh rễ sau mưa to/đóng váng → rễ khoẻ thì bệnh đất giảm.
Seiko Energy (ít nắng): giữ diệp lục → không hụt nguồn C, hạn chế “đảo nguồn” gây rụng & mẫn cảm bệnh.

–

—

6. Lịch kiểm tra & hành động vào mùa mưa

Hằng tuần (mưa):

Thu trái bệnh/rụng → chôn/ủ kín.
Đi tuyến 5–7 ngày: ghi % trái bệnh, vết chích mới, lá bị ăn, dấu mối/đục.
Quyết định bật Ray B (SOP+Ca+Mg+B+Force) khi trái non nhiều và rụng tăng.
Mỗi 14 ngày: vòng phòng bệnh cho Phytophthora; sâu rầy cho chích hút nếu vượt ngưỡng.
Mỗi tháng: tỉa chồi nách, hạ tán; kiểm tra rãnh nước; bổ sung phủ gốc (không chạm cổ rễ).
Mỗi 4–6 tuần: vi lượng B + Zn/Mn/Cu; quan sát lá mục tiêu để hiệu chỉnh K:Ca:Mg.

IX. Lịch công việc gợi ý theo tháng (điều chỉnh theo vùng)

Đầu mùa mưa: hữu cơ + vôi/ Canxi Agri (nếu pH thấp) + MKP kích rễ/hoa; tỉa cành mạnh, vệ sinh vườn.
Giữa mùa mưa: SOP + Ca/Mg nhịp nhàng; phòng thối trái; giữ mặt liếp khô ráo.
Cuối mưa – đầu khô: hoàn thiện trái – chất lượng hạt; chuẩn bị phủ gốc, lên kế hoạch tưới.
Mùa khô: duy trì ẩm ổn định, hạn chế lộc vô hiệu; phun Energy/Force khi nắng gắt/khô nóng; sửa tán nhẹ.

XX. Hỏi – Đáp

10.1. Cây ca cao nó không có mùa cụ thể, ra hoa quanh năm, vừa ra hoa, trái, nuôi đọt lá thì phải làm sao?

Trả lời: ca cao ra hoa quanh năm, nên luôn xảy ra “3 cuộc thi giành nguồn” cùng lúc: hoa – trái non, trái đang lớn, và đọt/lá. Giải bài toán này không phải “bón nhiều hơn”, mà là điều khiển dòng dinh dưỡng theo ưu tiên đích đến + chia nhỏ liều + giữ nhịp nước/ánh sáng ổn định. Dưới đây là khung vận hành thực chiến để bạn áp ngay mà không làm rối cây.

Nguyên tắc cốt lõi

Ưu tiên đích đến theo thứ tự: (1) trái 2–8 tuần sau đậu → (2) trái 8–20+ tuần → (3) lá/đọt → (4) dự trữ rễ–gỗ.
Chia nhỏ liều – bón nhịp: thay vì “dồn cục” chúng ta đi liều nhỏ, đều, lặp 7–14 ngày để cây không bị dao động thẩm thấu/năng lượng.
N kìm, K–Ca–Mg dẫn dắt: N vừa đủ để không bùng đọt vô ích; K/Ca/Mg/B giữ cuống trái – vận chuyển đường → hạn chế rụng sinh lý .
Nước ổn định > phân nhiều: ẩm độ đất dao động mới là thủ phạm lớn nhất của rụng

–

Hãy tưởng tượng hệ thống dinh dưỡng như 3 đường ray có thể tăng/giảm ga tuỳ thời điểm, chứ không phải thay cả đoàn tàu.

Ray A – Bảo trì nền (chạy quanh năm)
Mục tiêu: lá khỏe, rễ hoạt động, không bùng đọt.

Qua nước mỗi 10–14 ngày/ha/ đợt:
SOP (K₂SO₄) 6–8 kg + Ca(NO₃)₂ 3–4 kg + MgSO₄ 3–4 kg.
Vi lượng mỗi 4–6 tuần: B 0.5–0.8 kg/ha + gói Zn/Mn/Cu chelate theo nhãn.
Nền N/tháng (kinh doanh): 8–12 kg N/ha/tháng (đừng vượt trần nếu đang gánh trái).–

Ray B – Cửa sổ sinh sản (bật khi có nhiều nụ/hoa – 2 tuần trước đỉnh hoa → 2–8 tuần sau đậu)

Trước nở 7–10 ngày (1–2 lần): MKP 4–6 kg/ha + MgSO₄ 3–4 kg/ha + B 0.6–0.8 kg/ha.
Sau đậu 2–8 tuần (mỗi 7–10 ngày × 3–4 lần):
SOP 8–10 kg + Ca(NO₃)₂ 4–5 kg + MgSO₄ 4–5 kg + B 0.5 kg.
Phun lá (10–14 ngày/lần): HaifaStim Force 0.8–1.0 L/ha + Ca chelate 1–1.5 g/L.
👉 Đây là “ga ưu tiên”, khi bật giảm N ở Ray A để tránh bùng đọt tranh nguồn.

–

Ray C – Chống stress & giữ diệp lục (bật linh hoạt khi nắng gắt/ít nắng/sốc)

Energy 0.8–1.0 L/ha (phun) khi nắng yếu/kéo mây nhiều để giữ diệp lục.
Vim 1.5–2.0 L/ha (tưới) sau mưa to – đóng váng – nén đất, giúp “mở đất, tái sinh rễ tơ”.

–

Điều khiển “đọt–hoa–trái” bằng các nút bấm thực hành

Khi thấy… → Làm gì ngay:

Hoa nở rộ + trái non rụng sớm
→ Tăng Ray B (SOP + Ca + Mg + B), phun Force; giảm N 20–30% trong 2–3 tuần.
Trái đang lớn nhiều + lá vẫn xanh tốt
→ Giữ Ray A đều; mỗi 10–14 ngày bơm SOP/Ca/Mg, không cộng thêm N.
Đọt bùng quá mạnh (lá non nhiều), trái non ít
→ Giảm N 30–50% trong 2 chu kỳ; 1–2 lần MKP phun 2 g/L để điều tiết ưu tiên sinh sản.
Ít nắng 5–7 ngày liền, lá sạm/thiếu lực
→ Bật Ray C (Energy phun); giữ K–Mg qua nước; tạm hoãn Ca phun lá (giữ pH 5.8–6.2).
Mưa to – nắng gắt luân phiên (dao động ẩm)
→ Chia nhỏ liều SOP/Ca/Mg thành mỗi 7 ngày, phủ gốc 10–15 cm, kiểm rãnh thoát nước.

Hy vọng bài viết trên giúp được bà con hiểu thêm về cây ca cao, chăm sóc và quản lý vườn được tốt hơn. Bà con có bất kỳ thắc mắc hay bất kỳ câu hỏi nào, vui lòng liên hệ về Seiko qua hotline: 0908861288 hoặc ghé đại lý Seiko gần bà con nhất.

Cây ca cao